نهال، گیاه جوانی است که از بذر یا قلمه به دست می‌آید و برای کاشت در زمین آماده می‌شود. نهال‌ها در واقع پایه‌های اصلی ایجاد باغ‌ها و مزارع هستند و کیفیت و سلامت آنها نقش حیاتی در رشد و باردهی درختان بالغ دارد. انتخاب نهال مناسب و مراقبت صحیح از آن، از جمله مهم‌ترین عوامل موفقیت در باغبانی و کشاورزی محسوب می‌شود.
انواع نهال میوه
نهال‌های میوه بر اساس روش تکثیر و نوع پیوند به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند:
-
نهال بذری:
- این نوع نهال از کاشت بذر میوه به دست می‌آید.
- نهال‌های بذری معمولاً تنوع ژنتیکی بالایی دارند و ممکن است خصوصیات میوه آنها با درخت مادری متفاوت باشد.
- رشد آنها کندتر بوده و دیرتر به بار می‌نشینند.
- بیشتر برای تولید پایه‌های بذری و برای پیوند زدن استفاده می‌شوند و نه برای کشت مستقیم.
-
نهال پیوندی:
- نهال پیوندی، از پیوند زدن یک جوانه یا شاخه از درخت مادری مطلوب (پیوندک) بر روی یک پایه (نهال بذری یا رویشی) به دست می‌آید.
- این روش باعث حفظ خصوصیات ژنتیکی میوه و یکنواختی باردهی می‌شود.
- نهال‌های پیوندی زودتر به بار می‌نشینند و عملکرد بهتری دارند.
- انواع مختلفی از پیوند وجود دارد که بر اساس نوع درخت و پایه مورد نظر انتخاب می‌شوند.
-
نهال رویشی (قلمه‌ای یا پاجوشی):
- این نوع نهال از تکثیر غیر جنسی گیاه از طریق قلمه، پاجوش، خوابانیدن و یا کشت بافت به دست می‌آید.
- نهال‌های رویشی از نظر ژنتیکی کاملاً شبیه به درخت مادری هستند.
- زودتر به بار می‌نشینند و برای تکثیر گونه‌هایی که به سختی از طریق بذر تکثیر می‌شوند، مناسب هستند.
- رایج‌ترین روش در تکثیر تجاری است.
انتخاب نهال مناسب
انتخاب نهال مناسب، گام نخست و بسیار مهم در باغبانی است. در هنگام خرید نهال باید به نکات زیر توجه کرد:
- سن نهال: بهترین سن برای نهال‌های پیوندی یک ساله یا دو ساله است. نهال‌های مسن‌تر ممکن است دچار ضعف سیستم ریشه باشند و به خوبی در زمین مستقر نشوند.
- سلامت نهال: نهال باید عاری از هرگونه بیماری، آفت، زخم و ترک باشد. ریشه‌های آن باید سالم و انبوه باشند و نباید خشک شده یا پوسیده باشند.
- ریشه مناسب: نهال‌هایی با ریشه‌های گسترده و سالم، زودتر و بهتر در زمین مستقر می‌شوند. ریشه باید بدون پیچش و گره باشد.
- شاخه مناسب: شاخه‌های نهال باید قوی و خوش‌فرم باشند و از جوانه های سالم و قوی برخوردار باشند.
- اصالت رقم: اطمینان حاصل کنید که نهال از رقم مورد نظر شما باشد. برای این کار، بهتر است نهال را از نهالستان‌های معتبر تهیه کنید و برچسب یا گواهی سلامت و اصالت نهال را درخواست کنید.
- سازگاری با اقلیم: نهال باید با شرایط آب و هوایی منطقه شما سازگار باشد. انتخاب گونه‌های مناسب با اقلیم باعث رشد بهتر و باردهی بیشتر می‌شود.
نحوه کاشت نهال
پس از انتخاب نهال مناسب، نوبت به کاشت آن می‌رسد. مراحل کاشت به شرح زیر است:
-
آماده‌سازی زمین:
- زمین را به خوبی شخم بزنید و آن را از علف‌های هرز پاک کنید.
- در صورت نیاز، کود دامی پوسیده و مواد آلی به خاک اضافه کنید.
- گودالی به ابعاد مناسب با توجه به حجم ریشه نهال حفر کنید.
-
کاشت نهال:
- نهال را به آرامی از گلدان یا کیسه خارج کنید.
- ریشه‌های نهال را بررسی کنید و ریشه‌های آسیب دیده یا پوسیده را با قیچی تیز ببرید.
- نهال را در مرکز گودال قرار دهید، به طوری که طوقه نهال (محل اتصال ریشه و ساقه) هم‌سطح یا کمی بالاتر از سطح خاک قرار بگیرد.
- گودال را با خاک پر کنید و به آرامی خاک را فشار دهید تا ریشه ها با خاک تماس پیدا کنند.
- پس از کاشت، نهال را به طور کامل آبیاری کنید.
- در صورت نیاز، یک قیم در کنار نهال نصب کنید تا از خم شدن آن جلوگیری شود.
-
مراقبت‌های پس از کاشت:
- نهال را به طور منظم آبیاری کنید. در سال اول، آبیاری منظم و کافی برای استقرار ریشه بسیار مهم است.
- از کودهای مناسب در زمان مناسب برای تقویت رشد نهال استفاده کنید.
- در صورت مشاهده هرگونه آفت یا بیماری، اقدام به مبارزه و درمان کنید.
- هرس کردن نهال در سال‌های اولیه برای فرم دهی مناسب و حذف شاخه‌های خشک و آسیب دیده ضروری است.
- مالچ پاشی در اطراف نهال به حفظ رطوبت خاک و جلوگیری از رشد علف‌های هرز کمک می‌کند.
نحوه نگهداری از نهال میوه
مراقبت و نگهداری صحیح از نهال‌های میوه، نقش مهمی در رشد و باردهی آنها دارد. مهم‌ترین عوامل در نگهداری نهال‌ها عبارتند از:
- آبیاری: آبیاری منظم و کافی، به ویژه در سال‌های اولیه کاشت، برای رشد و استقرار نهال ضروری است. میزان و زمان آبیاری بستگی به نوع خاک، شرایط آب و هوایی و سن نهال دارد.
- کوددهی: استفاده از کودهای مناسب، به ویژه کودهای آلی و کودهای NPK متعادل، به تقویت رشد و سلامت نهال کمک می‌کند. کوددهی باید بر اساس سن و نیاز گیاه و در زمان مناسب انجام شود.
- هرس: هرس کردن نهال به فرم دهی مناسب، افزایش نورگیری، تهویه مناسب، حذف شاخه‌های خشک و آسیب دیده و افزایش باردهی کمک می‌کند. هرس باید در زمان مناسب و بر اساس نوع گیاه انجام شود.
- مبارزه با آفات و بیماری‌ها: نهال‌ها را به طور مرتب بررسی کنید و در صورت مشاهده هرگونه آفت یا بیماری، اقدام به مبارزه و درمان کنید. استفاده از روش‌های کنترل بیولوژیک و سموم مناسب با مشورت متخصصین توصیه می‌شود.
- مالچ‌پاشی: مالچ پاشی در اطراف نهال با استفاده از موادی مانند کاه، خاک اره یا تراشه چوب به حفظ رطوبت خاک، کنترل علف‌های هرز و جلوگیری از تغییرات دمای خاک کمک می‌کند.
- محافظت از سرما: در مناطق سردسیر، حفاظت از نهال‌ها در برابر سرما و یخبندان ضروری است. می‌توان از پوشش‌های مناسب یا ایجاد بادشکن استفاده کرد.
- حمایت از تنه: در سال‌های اولیه رشد، محافظت از تنه نهال در برابر آسیب‌های فیزیکی و نور شدید آفتاب ضروری است. می توان از پوشش های محافظ استفاده کرد.
انواع نهال میوه بر اساس نیاز سرمایی و اقلیم:
- مناطق سردسیری: سیب، گلابی، گیلاس، آلبالو، هلو، زردآلو، آلو.
- مناطق معتدل: به، خرمالو، انجیر، انگور، انار، گردو.
- مناطق گرمسیری: مرکبات (پرتقال، نارنگی، لیمو، گریپ فروت)، انبه، خرما، موز.
سخن پایانی
نهال‌ها، سرمایه‌های ارزشمندی در باغبانی و کشاورزی هستند و مراقبت صحیح از آنها می‌تواند منجر به تولید محصولات با کیفیت و سودآوری بالا شود. با انتخاب نهال مناسب، کاشت اصولی و مراقبت‌های منظم می‌توانید از داشتن یک باغ پربار و سالم لذت ببرید.
نکته: این مطلب یک راهنمای کلی است و شرایط نگهداری و کاشت نهال‌ها ممکن است بسته به نوع گونه، اقلیم و شرایط منطقه متفاوت باشد. برای دریافت اطلاعات دقیق‌تر و تخصصی‌تر، بهتر است با کارشناسان دیجی نشا در زمینه نهال از بخش تماس با ما تماس حاصل فرمایید و مشاوره دریافت کنید.
